авто

Переключатель языков

Музейдегі жаңа экспозициялар (маусым, 2018ж.)

«Адам. Дәуір. Байланыс.»

Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік музейінде жыл сайын музей қорында сақталған, музейлік мәні бар қызықты заттардан тұратын ерекше көрмелер көрсетеді. Биылғы жылы бұл көрме – «Адам. Дәуір. Байланыс.» деп аталады.

Ақпарат алмасусыз қоғамның дамуы мүмкін емес. Бұл жағдайда әр түрлі құралдардың көмегімен байланыс орнату және ақпарат алмасудың орны ерекше.

«Адам. Дәуір. Байланыс.»«Адам. Дәуір. Байланыс.» тақырыбындағы көрмеде 50-ден аса музейлік заттар қойылған. Атап айтар болсақ, жазу машинкаларының, телефон және телеграф, теле, радиоқабылдағыш құрылғыларының алғашқы үлгілерімен қатар қазіргі заманда күнделікті қолданыстан шыға қоймаған үлгілері де көрсетілген.

Көрмеге қойылған базу машинкаларының арасында 1933 жылы Германияда шығарылған «Mercedes» механикалық баспа машинкасының алатын орны ерекше.

Көрмеде сымды телеграф арқылы ақпарат таратуға арналған Морзе аппаратының бірнеше үлгісі қойылған. Бастапқыда корреспонденттік желілер телеграф арқылы қарапайым хабарламаларды жіберген болса, кейіннен – көптеген газеттерге жаңалықтары жіберіп отырған.

Радионы ойлап табу XIX ғасырдың аяғында адамзат мәдениетіндегі ең үлкен жетістіктердің бірі болып табылады. Көрмеде халық арасында жоғары сұранысқа ие болған «Балтика», «Муромец», «М-648», «Эстония-3», «Сириус-5», «Урал-112» және т.б. радиоқабылдағыш түрлері бар.

Музей қонақтары КСРО аумағында алғаш шығарыла бастаған КВН-49-4-Т1 (1953-1955 жж.) теледидарын көре алады. Бұл теледидардың ерекшелігі – экранының кішкентайлығы соншалықты, бағдарламаларды ыңғайлы көру үшін оның алдына тазартылған суы бар арнайы линзаны орнатуға тура келетін. 

Бүгінде өмірімізді теледидарсыз немесе телефонсыз елестету мүмкін емес. Телефонның өнертабысы 29 жастағы шотландтық Александр Грэхэм Беллге тиесілі. Телефонның алғашқы нұсқасы «Белл трубкасы» деп аталды. Көрмеде телефон аппараттарының алғашқы нұсқаларынан бастап қазіргі уақытқа дейін пайдаланылатын бірқатар үлгілері қойылған.

Қала тұрғындары мен қонақтары аталған көрме аясында байланыс саласының даму тарихы туралы қызықты ақпарат ала алады.

«Ұлы Жібек жолы бойындағы ортағасырлық қалалар: қыш бұйымдардағы ою-өрнек өнері»

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музейінде «Ұлы Жібек жолы бойындағы ортағасырлық қалалар: қыш бұйымдардағы ою-өрнек өнері» (ҚР МОМ қорларындағы қыш ыдыс материалдары негізінде) атты көрмені ашылды.

Көрменің мақсаты: Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан Қазақстанның ортағасырлық қалаларында (IX-XVI ғғ.) бой көтерген ескерткіштерден табылған шыңылтырлы және қалыпталған (штампталған) қыш ыдыстар дамуының негізгі кезеңдерін, декорда қолданылатын әртүрлі өрнектеу (зооморфты, геометриялық, өсімдік және эпиграфикалық) техникасының тұрақты архитиптегі сипатын сақтай отырып, оны бір кезеңнен келесі мәдени кезеңге жеткізетін артефактілермен музейге келушілерді таныстыру.

pic-srednevek-gorodaКөрмеде Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан Тараз, Отырар, Испиджаб, Түркістан, Сауран, Сығанақ, Ақтөбе, Талхир және Сарайшық ортағасырлық қалашықтарынан табылған шыңылтырлы қыш ыдыстарының даму үдерісінде бірін-бірі алмастыратын мәдениеттің негізгі үш кезеңдері - қарахандық (ІХ – ХІІІ ғғ. басы), алтын орда (ХІІІ – XІV ғғ. басы) және әмір темір (XІV– XV ғғ. соңы) бойынша 100-ден астам бірегей артефактілер көрсетіледі.

IX – ХІІІ ғғ. басындағы қыш ыдыстар – жарқын, өзіндік құбылыс, онда сәндік безендірудің алдыңғы тәжірибесі ұрпақтан-ұрпаққа берілді, ол жаңаша технологиялық және көркемдеу бағыттарымен байланыстырылды. Қыш ыдыстар декордың және ою-өрнектің динамикасын қадағалауға мүмкіндік береді: соғдылық элементтердің сабақтастығы (медальондардағы стильденген құстардың басы, кең ауқымды жануарлар бейнесі), рәсімдеудің исламдық өзіндік тәсілдерін (каллиграфия) әзірлеу және дамыту, жаңа сәндік принциптерін қосу («кілемдік ою-өрнек») түрік-ислам өнері үшін тән болды. Ислам этикетінің ықпалымен өзгерген суреттің үлкен шарттылығына ие болады, сондай-ақ, құсты бейнелеу үрдісі флоризация – өсімдік декорына айналады, онда құс бейнесінің орнына гүлдің қауызы немесе ширатылған гүлдің сабағы бейнеленеді. Көрмеде бұл кезең Ақтөбе қалашығының және Отырар алқабының материалдарымен ұсынылады.

Алтын орда кезеңіндегі (ХІІІ ғ. – XІV ғ. басы) материалдарда, кашинді қыш ыдыстарда қытай мәдениеті стиліндегі құстардың, жануарлар мен өсімдіктердің реалистік бейнелері кездеседі; сондай-ақ, колориті мен гаммасы ақшыл-көгілдір және қара-көк түске өзгереді. Экспозицияда бұл кезеңді Сарайшық қалашығының ыдыстары саябақтағы гүл шоқтары сюжеттерімен көрсетілген – лотос гүл шоқтары, балықтар, ұшқан үйректер көрінісі немесе пион гүлдері арасындағы феникстер және т.б.

Әмір Темір және Темір әулеті (XІV-XV ғғ. соңы) басқарған дәуір тұсында шыңылтырлы қыш ыдыстардағы сюжеттер жапырақты және гүлді ою-өрнек стилімен реалистік түрде түсіндіріледі. Қытай фарфор ыдысын көшіру және оған еліктеу әсіресе, осы кезеңге тән, аталмыш стильді безендіру және оны дамытуда өзіндік нақыштары енгізіледі. Ол өрнектеу декорының жергілікті дәстүріне және танымал ақшыл-көк гаммаға негізделген. Мысалы, табақтарда жұлдыз тәрізді розеткалар, бадам тәрізді медальондарды, ширатылған свастикалық нышандарды шеңберледі. Осы кезеңде Оңтүстік Қазақстан ескерткіштерінен табылған қыш ыдыстар және Қ.А. Йассауи кесенесін безендірген мөлдір түсті глазурмен шыңдалған, кобальттық өрнекпен өрнектелген архитектуралық декоры паш етіледі.

Оймаланып, қалыпталған қыш ыдыстардан Отырар алқабы (Х-ХІІІ ғғ.) ескерткіштерінен табылған өрнектелген ыдыстардың, үстелдердің (дастархандардың), ыдыс қақпақтарының көптеген фрагменттері көрсетіледі.

«Ұлы Жібек жолы бойындағы ортағасырлық қалалар»: қыш бұйымдардағы ою-өрнек өнері      (ҚР МОМ қорларындағы қыш ыдыс материалдары негізінде) атты көрме ҚР Мемлекеттік орталық музейінің қыштан жасалған бұйымдары шыңылтыр жалатылған коллекциясына негізделген және        X-XVII ғғ. Қазақстан аумағындағы экономикалық және этномәдени үдерістерінің тарихи маңызын ашады.

Көрме музейдің І экспозициялық залында орналасқан және 2018 жылдың 1 қазанына дейін жалғасады.

Сайт материалдарын пайдаланған жағдайда, музейге сілтеме көрсетілуі керек. // При использовании информации с сайта, просим указывать источник.
When using information from this site, please link to the source